Romeinse Limespad 1: Katwijk – Leiden / Fort Brittenburg

Vandaag beginnen we aan het Romeinse Limespad (LAW 16), dat de noordelijke grens van het Romeinse Rijk langs de Rijn volgt van Katwijk aan Zee tot Nijmegen. Dit in 2018 geopende wandelpad van zo’n 275 km. heb ik opgeknipt in 15 etappes, die met OV-aanlooproutes gemiddeld zo’n 20 km. zijn.

Waarom kwamen de Romeinen zo’n 2000 jaar geleden naar ons koude natte land? De Romeinse limes (‘grens’ of ‘pad’ in het Latijn) markeert de grens van het oude Romeinse Rijk. Op haar hoogtepunt – in de 2e eeuw na Chr. – was die limes maar liefst 7.000 km. lang. Die grensmarkering strekte zich uit van Engeland tot Syrië en van Roemenië tot Marokko en had vele gezichten. Het kon een aarden wal zijn zoals in het oosten van Duitsland, een muur (van Hadrianus) zoals in Engeland of een rivier zoals in Nederland. Uniek aan de Nederlandse limes is dat deze nergens anders zo lang in gebruik is geweest: ruim 400 jaar!

De Romeinen zetten zo rond het begin van de jaartelling hun zinnen op Germanië. Vanaf de Hunnerberg in het huidige Nijmegen, probeerden ze de Germanen te overwinnen. Dat bleek niet zo’n eenvoudige klus en na zo’n honderd jaar gaven de Romeinen onder Keizer Claudius hun verdere veroveringspogingen op. De meest noordelijke grens van het Romeinse Rijk bleef steken langs de Rijn met een Nederlandse grenslijn van 120 km. Aan de zuidkant ontstond een georganiseerde staat onder Romeins bewind, terwijl aan de noordkant van de Nederlandse limes de Romeinse invloed relatief gering bleek. De volken aan de noordkant en in de limesstreek stonden zeker niet allen op vijandige voet met de Romeinen. Er was sprake van wederzijdse handel en veel Bataven dienden in het Romeinse leger. Toch ging het ook wel eens mis: in 69 na Chr. Kwamen de Bataven in opstand nadat ze als gevolg van politieke spanningen in Rome plotseling heel veel extra soldaten moeten leveren.

Het Romeinse Limespad loopt door het mooie rivierenlandschap van de Oude Rijn, Leidse Rijn, Kromme Rijn en Nederrijn, van Katwijk aan Zee tot Nijmegen. We wandelen door steden, polders, over dijken en jaagpaden, langs forten en molens en door nieuwe natuur. Er zijn veel monumenten, reconstructies en gedenkparken. Dit deel van de Romeinse limes, het grootste archeologisch monument van Nederland, staat op de nominatie voor de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Behalve Romeinse historie ligt hier ook mijn persoonlijke historie, want ik woonde op de limes tot mijn 21e verjaardag. Ik ben geboren op de Leidseweg, langs de Leidse Rijn aan de westkant van het Centrum in Utrecht. Ik groeide op aan de Castellumlaan in De Meern, tussen de Leidse Rijn en de inmiddels gebouwde houten reconstructie Castellum De Hoge Woerd. Mijn eerste kamer was op de Vismarkt aan de Oudegracht in Utrecht, naast de Domtoren en -kerk, waar inmiddels de fundamenten van het Romeinse Fort Trajectum in DOMunder  te bezichtigen zijn. Tenslotte heb ik heel wat voetstappen in Leiden afgelegd toen ik daar gedurende zes jaar werkte.

Genoeg historie voor nu. Laten we op pad gaan! Omdat de wintertijd ingaat, beginnen we vandaag bijtijds. Vanaf bushalte Katwijk Centrum wandelen we in een kwartier naar het startpunt Ella’s toren. Dit kunstwerk is ter nagedachtenis aan Fort Brittenburg, dat aan de westgrens van het Romeinse Rijk lag. Vervolgens lopen we een route langs de kust, door het oude dorp en duingebied naar Katwijk aan den Rijn, waar we een koffiepauze houden bij Café ’t Wachtje. De kop van de eerste 7 km. is er dan af.

Het gebied tussen de Katwijk aan Zee en Leiden is sterk verstedelijkt. We volgen de loop van de Oude Rijn langs Valkenburg, Rijnsburg en Oegstgeest tot het Leidse Hout. In dit aangelegde park zijn de zichtassen met bomenrijen heel bepalend. Het sluit aan op Landgoed Oud-Poelgeest, dat in de 17e eeuw eigendom was van Herman Boerhaave, naar wie o.a. het Rijksmuseum is Leiden is vernoemd.

Uiteindelijk bereiken we Leiden-Centrum, waar we een pauze houden bij Stadscafé Van der Werff.  We hebben dan zo’n 18 km. gelopen en hebben 3 keuzes voor de laatste etappe:
1. We lopen de route volgens het boekje naar eindpunt Leiden Lammenschans NS door het archeologische Park Matilo waar Fort Matilo ooit stond. Deze etappe door het centrum van Leiden is echter zo’n 8 km. zodat de totale route maar liefst 26 km. wordt.
2. Ik adviseer daarom om 4 km. af te snijden via het Marskramerpad zodat deze dagetappe op 22 km. uitkomt.
3. Echter: Als het slecht weer is en/of je bent moe, dan kun je ook 500 meter naar Leiden CS lopen en daar op de trein stappen…..

Route van vandaag op de kaart zien? Klik dan hier  & hier. Hier de url van een overzichtskaart van het hele Romeinse Limespad.